Τι πραγματικά συμβαίνει στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ
Ζείτε τα γεγονότα στο Κολούμπια από κοντά. Θα θέλατε να μας πείτε τι ακριβώς συμβαίνει;
Θα προσπαθήσω να δώσω μια πιο σφαιρική εικόνα και για αυτό θα πάω λίγο πίσω στο χρόνο. Από τον Οκτώβρη και μετά έχει ξεσπάσει μια μεγάλη διαμάχη στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Το έναυσμα δόθηκε καταρχήν από την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς εναντίον αμάχων στο Ισραήλ αλλά και από την αντίδραση του ισραηλινού στρατού που επιδόθηκε σε συστηματικό αφανισμό των Παλαιστινίων από τότε, κυριολεκτικά σε γενοκτονία. Η περιοχή του Κολούμπια κατοικείται από ένα σημαντικό αριθμό Εβραίων για πολλές γενιές πίσω, αλλά και νεοφερμένους Ισραηλινούς και πολλοί φοιτούν στο πανεπιστήμιο.
Προφανώς το χτύπημα της Χαμάς ήταν ένα σοκ για όλους και προκάλεσε θλίψη, ανασφάλεια και οργή. Οποιαδήποτε όμως προσπάθεια να προεκτείνει κανείς τη συζήτηση ώστε να συμπεριλάβει και τη μακροχρόνια καταπίεση και βία κατά των Παλαιστινίων από το κράτος του Ισραήλ, με τη κατοχή, τους διωγμούς και την αρπαγή γης και περιουσίας, με τους περιορισμούς μετακινήσεων, τον εποικισμό, και γενικά την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θεωρείται από αγενής, έως ασυναίσθητη και εριστική ή, και το χειρότερο, ως αντισημιτική συμπεριφορά (δηλαδή ρατσιστική και μισαλλόδοξη). Το τέλος του προηγούμενου έτους μετέτρεψε το χώρο του πανεπιστημίου, της πόλης αλλά και πολλών άλλων πόλεων στις ΗΠΑ, σε θέατρο διαδηλώσεων και αντιδιαδηλώσεων και από τις δύο πλευρές, πολλές φορές με ρητορική και πράξεις μίσους και μισαλλοδοξίας[1].
Στον χώρο του Κολούμπια, όμως, δεν σημειώθηκε βία. Να πούμε εδώ ότι οι Εβραίοι της Νέας Υόρκης, ιδιαίτερα οι νεότεροι [2], είναι αποστασιοποιημένοι από το Ισραήλ και πολλές φορές κατακρίνουν τη πρακτική του και τους πολιτικούς, ειδικά τον Νετανιάχου. Είναι γνωστό επίσης ότι οι υπερ-ορθόδοξοι Εβραίοι της πόλης σε μεγάλο ποσοστό είναι αντίθετοι με τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ και μάλιστα δεν το αναγνωρίζουν [3].
Εβραϊκές οργανώσεις όπως Jewish Voice for Peace [4] και άλλες [5] είναι φιλοπαλαιστινιακές και μάλιστα πιέζουν την αμερικανική κυβέρνηση να πάψει να στηρίζει το Ισραήλ. Ομως η πολιτική και οικονομική ελίτ της εβραϊκής κοινωνίας που έχει τεράστια επιρροή σε όλο το πολιτικό φάσμα (Δημοκρατικούς και Ρεπουμπλικάνους το ίδιο) αποτελεί και μεγάλο μέρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κολούμπια. Αυτοί δεν θέλουν με τίποτα να ακούσουν κριτική κατά του Ισραήλ. Απείλησαν φοιτητές με διωγμούς και τιμωρίες όταν αυτοί εξέφρασαν κριτικές θέσεις για τη κατάσταση, ή συμμετείχαν σε διαδηλώσεις, και τους αποκάλεσαν αντισημίτες. Γενικά η έννοια του αντισημιτισμού έγινε εργαλείο φίμωσης οποιασδήποτε φωνής κριτικής κατά των πρακτικών του Ισραήλ. Ετσι το Δεκέμβριο του 2023 το Κογκρέσο κάλεσε τις προέδρους (όλες γυναίκες) των πιο γνωστών πανεπιστημίων της χώρας του Χάρβαρντ, του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, και του ΜΙΤ να καταθέσουν τι μέτρα παίρνουν κατά του αντισημιτισμού [6].
Κατά τη διάρκεια της πολύωρης ακροαματικής διαδικασίας τις πίεσαν να επιλέξουν ανάμεσα στη προστασία του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης και τη τιμωρία φραστικών (όχι πραγματικών) απειλών εναντίων Εβραίων. Μάλιστα κάποιοι βουλευτές, με πολύ θεατρινισμό και υπερβολή, εξομοίωσαν την παλαιστινιακή έκκληση για αντίσταση κατά των Ισραηλινών (ιντιφάντα) με έκκληση για παγκόσμια γενοκτονία τους [7].
H Νιμάτ Μινούς Σαφίκ, η Αιγύπτια πρόεδρος του Κολούμπια, η πρώτη γυναίκα πρόεδρος στην ιστορία του, κλήθηκε να καταθέσει στο Κογκρέσο τον Απρίλιο του 2024. Είχε ήδη αναστείλει τα παραρτήματα δύο φιλοπαλαιστινιακών οργανώσεων, τη Justice in Palestine (Αραβική) και τη Jewish Voice for Peace (Εβραϊκή), γιατί συμμετείχαν σε διαδηλώσεις και καλούσαν για αναστολή των εχθροπραξιών στη Γάζα, κλείσιμο των παραρτημάτων του Κολούμπια στο Ισραήλ, και αποεπένδυση από εταιρείες και άλλα ισραηλινά συμφέροντα [8]. Επιπλέον στο Κογκρέσο η Σαφίκ κράτησε αντίθετη στάση από τις συναδέλφους της που προηγήθηκαν [9]. Την ίδια μέρα στο πανεπιστήμιο μια ομάδα φοιτητών, Columbia University Apartheid Divest [10], αποφάσισαν να κάνουν κατάληψη με σκηνές ενός ανοιχτού χώρου του πανεπιστημίου, μπροστά στη βιβλιοθήκη [11].
Η στάση της Σάφικ στο Κογκρέσο εξόργισε το μεγαλύτερο ποσοστό των φοιτητών του Κολούμπια [12] και στήριξαν με πολλούς τρόπους τη «κατασκήνωση για την αλληλεγγύη στη Γάζα» που ήταν ειρηνική, με δανειστική βιβλιοθήκη, μουσική και χορούς, αλλά και ομιλίες και συνελεύσεις. Με την επιστροφή της στη Νέα Υόρκη, η πρόεδρος και μάλιστα παρά την αντίθετη γνώμη της Συγκλήτου του πανεπιστημίου (στην οποία συμμετέχουν καθηγητές και φοιτητές) ζήτησε τη συνδρομή της αστυνομίας και τη σύλληψη 100 φοιτητών που συμμετείχαν στη κατασκήνωση. Αυτό εξαγρίωσε ακόμα περισσότερο και τους φοιτητές και τους καθηγητές που έκαναν συγκέντρωση συμπαράστασης στους φοιτητές και διαμαρτυρίας κατά της Σαφίκ.
Η κατασκήνωση μεταφέρθηκε σε διπλανό χώρο και συνεχίστηκε για μια βδομάδα ακόμα. Κατά τη διάρκεια αυτής της βδομάδας φοιτητές και η πρόεδρος αναζήτησαν τόπο συμφωνίας αλλά δεν επήλθε και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το τελεσίγραφο να εκκενώσουν το χώρο. Οι φοιτητές τότε αποφάσισαν να μεταφερθούν σε παρακείμενο κτήριο το οποίο και κατέλαβαν προκαλώντας μικροκαταστροφές. Να σημειώσουμε εδώ ότι το κτήριο Χάμιλτον είναι το κτήριο στο οποίο στεγάζεται το τμήμα κλασσικών σπουδών, και ιστορικός χώρος για το αντιπολεμικό κίνημα αφού εκεί κατέφυγαν οι φοιτητές το 1968 και το 1972 διαμαρτυρόμενοι για τον πόλεμο του Βιετνάμ [13], το 1985 κατά του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική και αργότερα για άλλα θέματα κοινωνικής πάλης. Σε δυο μέρες η Σάφικ κάλεσε και πάλι την αστυνομία της Νέας Υόρκης η οποία εισέβαλε στο κτήριο και το εκκένωσε χωρίς θύματα αλλά με άλλες εκατό περίπου συλλήψεις φοιτητών στο Κολούμπια και άλλους τόσους σε γειτονικά πανεπιστήμια. Να σημειώσουμε ότι σε όλες τις προηγούμενες περιπτώσεις κατάληψης του Χάμιλτον, οι φοιτητές δικαιώθηκαν εντέλει στον αγώνα τους.
Η κατασκήνωση για την αλληλεγγύη στη Γάζα, ιδιαίτερα μετά τη βία της αστυνομίας και την αδιαλλαξία της προέδρου, έγινε παράδειγμα προς μίμηση για παραπάνω από 100 πανεπιστήμια σε όλη τη χώρα και το κόσμο. Σε πολλές περιπτώσεις η βία της αστυνομίας στους φοιτητές αλλά και καθηγητές είναι τρομακτική, και επαναφέρει στο προσκήνιο την έκταση της κρατικής καταστολής [14], όπως την ξέρουν καλά οι μαύροι Αμερικανοί και οι μετανάστες. Στη προκειμένη περίπτωση πρόκειται για λευκούς και ευκατάστατους κυρίως φοιτητές και φοιτήτριες, πανάκριβων και ελίτ πανεπιστημίων.
Πρόκειται για ένα σημαντικό ασφαλώς κίνημα. Μέχρι πού μπορεί να φτάσει; Τι χαρακτηριστικά έχει;
Εχει πάρει πραγματικά τη μορφή χιονοστιβάδας και αποδεικνύει ότι υπάρχει μεγάλη σύνδεση και ετοιμότητα των νέων, κατεξοχήν, ανθρώπων να εναντιωθούν στο κατεστημένο, με γνώμονα τις ιδέες και τα ιδανικά τους. Οι Gen-z-ers (οι 15-25χρονοι σήμερα) που πολλοί υποτιμούν γιατί μεγάλωσαν με αμέτρητες ώρες στις οθόνες υπολογιστών και κινητών, είναι ενημερωμένοι, μαχητικοί και έτοιμοι να οργανωθούν και να λάβουν δράση. Εχουν μεγάλη παρουσία σε διαδραστικά κοινωνικά δίκτυα και έχουν ξεκάθαρες απόψεις για τη κοινωνία. Είναι η νεολαία που καταλαβαίνει ότι το μέλλον της θα είναι ζοφερό λόγω κλιματικής αλλαγής και εργασιακής, στεγαστικής και επισιτιστικής ανασφάλειας, πιέζεται από κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, που δεν καταλαβαίνει και δεν αναγνωρίζει τις γεωπολιτικές ισορροπίες, που απαιτεί ελευθερία στην έκφραση της σκέψης, του τρόπου ζωής και δουλειάς, του σεξουαλικού προσανατολισμού κλπ. Συζητούν όλα τα θέματα και σίγουρα είναι πιο ενημερωμένοι και κατατοπισμένοι από ότι φανταζόμαστε. Και επίσης έχουν πρόσβαση σε ομάδες και πρακτικές αυτοοργάνωσης που δεν νομίζω να υπήρχαν παλαιότερα σε τόσο πυκνό χρόνο.
Μετά τη λήξη της κατάληψης και τον αποκλεισμό όλων από το χώρο του πανεπιστημίου για δύο ακόμα εβδομάδες, οπότε και αρχίζει το καλοκαιρινό εξάμηνο όπου όλοι οι φοιτητές φεύγουν από τη πόλη ως το Σεπτέμβριο, δεν ξέρω πως μπορεί να συνεχιστεί η διαμαρτυρία εδώ. Και τα άλλα πανεπιστήμια ίσως αντιμετωπίσουν ανάλογες συνθήκες. Πιστεύω ότι το κίνημα θα αποκλιμακωθεί, εκτός και αν μεταφερθεί σε άλλους χώρους, πχ πλατείες ή πάρκα, και αναλάβουν να συνεχίσουν την αντίσταση και άλλες κοινωνικές ομάδες, πχ οι καθηγητές, ή εργαζόμενοι, ή τα συνδικάτα. Ισως το Σεπτέμβρη, και καθώς θα βαίνουμε προς τις πλέον κρίσιμες προεδρικές εκλογές, η ιστορία να επαναληφθεί στα πανεπιστήμια, με άλλη μορφή ή αφορμή, αλλά ίσως και όχι.
Στο εξαιρετικό του άρθρο ο Ρίτσαρντ Σέυμουρ [15] λέει ότι άλλα κινήματα θα αναδυθούν στο μέλλον για διαφορετικά θέματα, με αφορμή το κόστος ζωής, ή τη κλιματική κρίση, αλλά όλα θα έχουν μια αιτία, την κατάπτωση της δημοκρατίας, τον κοινωνικό και πολιτικό αποκλεισμό και τον διαρκώς εντονότερο κρατικό αυταρχισμό.
Μπορεί κατά τη γνώμη σας να περάσει και στην Ευρώπη;
Νομίζω ότι έχει ήδη περάσει [16], στη Γαλλία, την Αγγλία και αλλού, ακόμα και στην Αυστραλία, και είναι εντυπωσιακό ότι και κει η καταστολή είναι ανάλογη. Το σημαντικό είναι ότι η υποστήριξη του δυτικού κόσμου, των πολιτών, στο Ισραήλ κλονίζεται, αλλά οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις παραμένουν συνένοχες μαζί με τις ΗΠΑ όσον αφορά τη προστασία του Ισραήλ και τη γενοκτονία στη Γάζα ενώ αντιμετωπίζουν με άγρια καταστολή τους πολίτες τους. Αν στο εγγύς μέλλον η ακροδεξιά επικρατήσει στην Ευρώπη, και ίσως στις ΗΠΑ, πόσο πιο χειρότερα θα τα κάνει όλα αυτά; Προσωπικά δεν θέλω να ξέρω, γιατί έχω την εμπειρία της προηγούμενης δεκαετίας που ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τη συντηρητικοποίηση της εξουσίας (δικαστικής, πολιτικής, οικονομικής) αλλά ακόμα και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, για τη καθυστέρηση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, για την άνοδο της ακροδεξιάς. Η επανάληψη της δεκαετίας αυτής θα είναι απλά καταστροφική.
Από την άλλη πλευρά, στο Ισραήλ η ηγεμονία του Νετανιάχου φαίνεται να φθίνει καθοριστικά [17] αλλά αυτό πώς θα βοηθήσει τους Παλαιστίνιους; Η Ευρώπη και ο υπόλοιπος κόσμος οφείλουν να περιθάλψουν τους πρόσφυγες Παλαιστίνιους όπως έκαναν και για τους Ουκρανούς. Οφείλουν να ακούσουν τις κλήσεις του ΟΗΕ για κατάπαυση του πυρός και εύρεση διαρκούς και δίκαιης λύσης. Η Ευρώπη θα μπορούσε εδώ να παίξει πραγματικά πρωταγωνιστικό ρόλο, και όχι του ουραγού ούτε του προβλέψιμου συμμάχου, αλλά δυστυχώς με την άνοδο της ακροδεξιάς στους κόλπους της κάτι τέτοιο φαντάζει απίθανο.
Πώς εξηγείται ότι μια κυβέρνηση που δεν είναι του Τραμπ επιτίθεται με τόση σφοδρότητα και αγριότητα κατά των φοιτητών, κατηγορώντας τους μάλιστα για …αντισημιτισμό;
Ουσιαστικά οι πολιτικο-οικονομικές ελίτ της χώρας, που έχουν είδωλό τους τον Τραμπ, αλλά και άλλους από όλο το πολιτικό φάσμα, ενδιαφέρονται να επιβάλλουν τη λογοκρισία στο κόσμο και για διάφορα θέματα, όχι μόνο το Παλαιστινιακό, αλλά και για τη κλιματική αλλαγή, τις φυλετικές διακρίσεις, τις θρησκευτικές διαφορές, τα δικαιώματα των μειονοτήτων κλπ. Τώρα το όπλο τους είναι ο αντισημιτισμός, αύριο ίσως ο αντιαμερικανισμός, ο αντιχριστιανισμός, ο αντιφιλελευθερισμός, η υπογεννησιμότητα κλπ Κάθε φορά θα επισείουν έναν μπαμπούλα να τρομάξουν τα πλήθη ώστε να μην αμφισβητούν τίποτα και κανέναν. Στο έργο τους έχουν τη βοήθεια της μεγάλης πλειοψηφίας των ΜΜΕ. Για μένα μια πραγματική απογοήτευση ήταν και η κάλυψη της φοιτητικής εξέγερσης και των καταλήψεων από τις γνωστές εφημερίδες και κανάλια.
Αναπαρήγαγαν τη ρητορική περί αντισημιτισμού, περί απειλών κατά των Εβραίων φοιτητών, περί αγριοτήτων και μίσους, που σας διαβεβαιώ ως παρούσα στο πανεπιστήμιο, δεν συμβαίνουν. Ενώ ταυτόχρονα αποσιωπούν τις φρικαλεότητες στη Γάζα, απόκρυψαν τις μεγάλες διαδηλώσεις κατά του πολέμου στην Ουάσινγκτον, δεν καλύπτουν σφαιρικά τα γεγονότα ή τη κριτική στο Ισραήλ. Η αμεροληψία εμβληματικών μέσων όπως οι New York Times ή το CNN έχει γίνει παρανάλωμα στον πόλεμο του Νετανιάχου. Ξεπεράστηκαν από την πραγματικότητα. Τα κοινωνικά δίκτυα, με τα προβλήματά τους, και η φοιτητική εφημερίδα Columbia Spectator [18] παρεμένουν οι καλύτερες πηγές πληροφόρησης για μένα. Ακόμα και πιο ήπιοι συνάδελφοι στο Πανεπιστήμιο και στη περιοχή μας εξανίσταται. Η κυβέρνηση του Μπάιντεν έχει ισχυρούς δεσμούς με το Ισραήλ και θέλει να καταπνίξει την αμφισβήτησή του. Αλλωστε οι εκλογές είναι κοντά και κανείς δεν θέλει να χάσει τους πλούσιους δωρητές του κόμματός του. Οι διαφορές των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικάνων, ακόμα και των Τραμπικών, είναι πολλές φορές δυσδιάκριτες, κάτι τραγικό σε ένα πολιτικό σύστημα που δεν προβλέπει τρίτες λύσεις. Δυστυχώς η κυνική εξήγηση είναι ίσως και η πιο σωστή στη προκειμένη κυνική κατάσταση.
Οι φοιτητές που συλλαμβάνονται τι θα απογίνουν; Τι συνέπειες θα έχουν;
Από το πρώτο κύμα συλλήψεων, οι περισσότεροι φοιτητές αφέθηκαν ελεύθεροι ίσως με καταβολή μικρών προστίμων, και σύμφωνα με πληροφορίες οι αποβολές τους ανακαλέστηκαν και όλοι επέστρεψαν στις σπουδές στους. Μάλιστα η σύλληψή τους δεν θα περάσει και στο ποινικό μητρώο τους, κάτι που θα ήταν επιβαρυντικό για το μέλλον τους. Δεν είμαι απόλυτα σίγουρη για το τι κατηγορίες θα απαγγελθούν στο δεύτερο κύμα φοιτητών που συνελήφθησαν μετά τη κατάληψη του κτηρίου Χάμιλτον. Ισως κάποιοι αντιμετωπίσουν βαρύτερο κατηγορητήριο και ποινές, λόγω φθοράς περιουσίας και άλλων παραπτωμάτων. Σίγουρα τα ονόματά τους θα μπουν σε λίστες με επίφοβους πολίτες και θα έχουν συνέπειες στο μέλλον. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλο και σοβαρό δίκτυο υπεράσπισης ακτιβιστών και αντιφρονούντων εδώ ώστε να μη πέσουν θύματα αδικιών και παραδειγματικής μεταχείρισης.
Στο πλευρό των φοιτητών στέκονται επίσης οι καθηγητές σε πολλά πανεπιστήμια [19] ζητώντας ελαστικότερη μεταχείριση και επιείκεια, για παράδειγμα στο Κολούμπια οι καθηγητές υποσχέθηκαν ότι θα δώσουν βαθμούς και απολυτήριο σε όλους τους φοιτητές, ακόμα και στους αποβληθέντες, στο Γέηλ και στο Πεν και αλλού υπέγραψαν επιστολές διαμαρτυρίας για την ποινικοποίηση του αντιπολεμικού κινήματος. Τέλος σε κάποια πανεπιστήμια, όπως το Μπράουν και το Νορθγουέστερν, οι ηγεσία και οι φοιτητές ήρθαν σε συμφωνία και οι καταλήψεις έληξαν. Στο Μπράουν αποφασίστηκε να μελετηθεί σχέδιο αποεπένδυσης από το Ισραήλ ενώ στο Νορθγουέστερν, οι δύο πλευρές συμφώνησαν να συνεχιστούν οι διαδηλώσεις ως τον Ιούνιο, μια σκηνή να παραμείνει στο χώρο της κατάληψης, το Πανεπιστήμιο να προσφέρει βοήθεια και στήριξη στους μουσουλμάνους, Αραβες και Παλαιστίνιους φοιτητές, ενώ θα προσληφθούν 4 νέοι Παλαιστίνιοι καθηγητές και θα δοθούν 5 υποτροφίες σε Παλαιστίνιους φοιτητές.
Οταν υπάρχει θέληση και λογική, υπάρχει λύση. Κρίμα που δεν το γνώριζε αυτό η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Κολούμπια, και μάλιστα Αιγύπτια στη καταγωγή. Και ίσως να γίνει και ένα μάθημα στον πρόεδρο Μπάιντεν για το πως να αναθεωρήσει τις σχέσεις της χώρας του με το Ισραήλ.
