Εδώ και αρκετά χρόνια, το οικονομικό μοντέλο που υποστηρίζεται από ισχυρές πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, είναι το μοντέλο της φθηνής μισθωτής εργασίας. Η οικονομία μοιάζει να έχει εξαντλήσει τις παραγωγικές της δυνατότητες και η ανεργία από εδώ και στο εξής μοιάζει να είναι διαρθρωτική. Το οριακό κόστος φαίνεται να έχει ξεπεράσει το οριακό κέρδος, και αυτό είναι προφανές στον τουρισμό, όπου οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις διαμαρτύρονται ότι δεν είναι βιώσιμες, παρότι λειτουργούν με 100% πληρότητα. Αυτή είναι μία ακόμη από τις επιπτώσεις της υπερ-εκμετάλλευσης στον συγκεκριμένο τομέα.
Επιπλέον, σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία από την «Εργάνη» που έχουν κυκλοφορήσει και στον Κυριακάτικο τύπο: περίπου το ένα τρίτο των μισθωτών αμείβεται μόνο με 800 ή και λιγότερα ευρώ/μήνα – κι αυτά μεικτά, όχι στο χέρι. Το 53% έχει μεικτό μισθό 1.000 ευρώ ή λιγότερα. Και μόλις το 10% εξ αυτών έχει μεικτό μισθό μεγαλύτερο από 2.000 ευρώ.
Με χαμηλό μισθό και χαμηλού κόστους κοινωνικές υπηρεσίες, Η μισθωτή εργασία, ειδικά όταν οι μισθοί είναι χαμηλοί και οι φορολογικές επιβαρύνσεις υψηλές, δυσκολεύεται να καλύψει τις βασικές ανάγκες και να επιτρέψει στους πολίτες να ζουν με αξιοπρέπεια. Οι μισθωτοί συχνά παλεύουν με την ανασφάλεια που προκαλούν οι χαμηλοί μισθοί, η ακρίβεια, και οι ανελαστικές δαπάνες, όπως το ενοίκιο, οι λογαριασμοί και η υγειονομική περίθαλψη, ενώ είναι οι πρώτοι που επωμίζονται το βάρος της άμεσης και της παράλογα υψηλής έμμεσης φορολογίας. Η σχέση έμμεσης -άμεσης φορολογίας εχει φτάσει στο 60-40.
Η εικόνα επιδεινώνεται όταν οι πολίτες βλέπουν γύρω τους περιπτώσεις επίδειξης πλούτου που προκύπτουν από αφορολόγητα ή παράνομα εισοδήματα. Η παραοικονομία και το “μαύρο χρήμα” χορεύουν γύρω μας.
Οπως σωστά εντοπίζει ο Κώστας Καλλίτσης, η ελληνική οικονομία παράγει μαζικά νεόπτωχους. Ατομα που δεν βρίσκονται σε κατάσταση φτώχειας εξαιτίας της ανεργίας, αλλά επειδή εργάζονται σε θέσεις εργασίας με χαμηλές αποδοχές. Μέσα σε αυτούς συγκαταλέγονται νέοι και νέες από την πιο
εκπαιδευμένη γενιά που έχει γνωρίσει ποτέ η χώρα μας. Γι’ αυτό και η μαζική μετανάστευση – brain drain – προς χώρες με πιο ισορροπημένο κοινωνικό, εργασιακό και οικονομικό περιβάλλον.
Το παράδοξο τελικά που συμβαίνει είναι ότι η Ελληνική οικονομία διώχνει άτομα σε παραγωγική ηλικία γιατί έχουν ένα ελάχιστο αυτονόητο κατώφλι εργασιακών, κοινωνικών και οικονομικών προσδοκιών και ταυτόχρονα απευθύνει επίσημες προσκλήσεις σε άλλες χώρες – Πακιστάν – για να καλύψει τις τρομερές ελλείψεις. Υπολογίζονται σε 200 χιλ., στον τουρισμό, την κατασκευή και την εφοδιαστική αλυσίδα.
Η αγορά εργασίας δεν λειτουργεί, καθώς πολύ απλά οι θεσμοί δεν λειτουργούν. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται σε όλους σχεδόν τους επαγγελματικούς κλάδους. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις διαμαρτύρονται ότι δεν μπορούν να προσελκύσουν νέα ταλέντα και ότι υπάρχει έλλειψη δεξιοτήτων στην αγορά. Ωστόσο, δεν υπάρχει κουλτούρα εκπαίδευσης των νέων εργαζομένων από τις ίδιες τις επιχειρήσεις, ενώ οι νέοι εργαζόμενοι δυσκολεύονται να εφαρμόσουν όσα έχουν μάθει, καθώς οι απαιτήσεις είναι ιδιαίτερα υψηλές με το καλημέρα.
Η κυβέρνηση και η ολιγαρχία της χώρας μας δεν δείχνει ενδιαφέρον για συζητήσεις σχετικά με την παραγωγή, την παραγωγικότητα και τις νέες τεχνολογίες. Ωστόσο για την αύξηση του ΑΕΠ χρειάζονται παραγωγικές επενδύσεις, διαφορετικά, απλώς θα αυξάνονται οι τιμές παράγοντας νεόπτωχους και ανισότητες. Βασική αρχή της πολιτικής οικονομίας είναι ότι μόνο η εισαγωγή νέων τεχνολογιών μπορεί να αυξήσει τις παραγωγικές δυνατότητες μιας επιχείρησης και κάτ΄ επέκταση μιας οικονομίας όταν αυτή έχει εξαντλήσει τους πόρους της, δηλαδή την εργασία και το κεφάλαιο.
Σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο κυριαρχούν οι ιδέες για συμπεριληπτική ανάπτυξη και για ένα σύγχρονο κράτος-στρατηγό, χωρίς το οποίο δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική ανάπτυξη. Εδώ, ωστόσο, εξακολουθεί να επικρατεί η διεφθαρμένη εκδοχή της οικονομικής θεωρίας των trickle-down economics. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις επωφελούνται από στενούς δεσμούς με την κρατική εξουσία, είτε μέσω ενός προβληματικά ρυθμισμένου ανταγωνισμού (καρτέλ), άμεσων κυβερνητικών επιδοτήσεων, είτε μέσω διαφθοράς. Την ίδια στιγμή, έννοιες όπως η βιομηχανική πολιτική, τα δημόσια και μικτά αγαθά, οι συνεταιρισμοί, και ακόμα και τα δημοπρατήρια, απορρίπτονται ως ύποπτες και συνδεδεμένες με τον κρατισμό.
Εμείς πρέπει να αναρωτηθούμε προς τα πού επιθυμούμε να κατευθυνθούμε ως αξιόπιστη αριστερά και χώρα;
Τι επιθυμούμε, τι μπορούμε και τι φιλοδοξούμε να παράγουμε;
Ποια οικονομική και παραγωγική βάση επιθυμούμε να δημιουργήσουμε για να ευημερήσει αύριο η Ελλάδα ως μια δημοκρατική χωρά οπού η υγειά και η παιδεία είναι δημοσιά αγαθά και δεν τα ρυθμίζει η αγορά;
Μια τυπική ερευνά στις βασικές προτάσεις της Ευρωπαϊκής αριστερά σε σχέση με την δίκαιη ανάπτυξη περιλαμβάνει τα παρακάτω:
➢ Ισες εργασιακές και εκπαιδευτικές ευκαιρίες για όλους τους πολίτες ➢ Προοδευτική φορολογία
➢ Μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας με ενδυνάμωση των εργαζομένων ➢ Επένδυση στην Εκπαίδευση και τις Δεξιότητες
➢ Δημόσιες Επενδύσεις σε Υποδομές
➢ Βιομηχανικές και Ψηφιακές πολιτικές χωρίς αποκλεισμούς ➢ Μεταρρυθμίσεις γης και αγροτική παραγωγικότητα
➢ Δίκτυα Κοινωνικής Ασφάλειας
➢ Στρατηγικές Πράσινης Ανάπτυξης
➢ Χρηματοοικονομική ένταξη και πρόσβαση στους πιστωτικούς θεσμούς για όλες τις επιχειρήσεις ισότιμα
➢ Νομοθετικές πρωτοβουλίες για μισθούς διαβίωσης
➢ Καθολική δημοσιά υγειονομική περίθαλψη:
➢ Πρωτοβουλίες για οικονομικά προσιτή στέγαση
Ωστόσο τα παραπάνω μπορεί να ακούγονται ως γενικολογίες. Οπότε πάμε λίγο πιο πρακτικά:
• Ανώτατο όριο στα κέρδη όχι μόνο στο λιανικό εμπόριο αλλά κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Από τον παραγωγό στο πιάτο.
• Ελεγχος των υπερκερδών των επιχειρήσεων που έχουν σημαντικά externalities τα οποία προσεγγίζουν την περίπτωση των μικτών αγαθών πχ εταιρίες ενέργειας.
• Προώθηση ενός πολυδιάστατου παραγωγικού μοντέλου, πέραν από τον τουρισμό και το παρασιτικό Real Estate. Η μεταβίβαση του φυσικού κεφαλαίου της χώρας μέσω του Real Estate είναι μια κερδοσκοπική πολιτική που, όπως εξηγεί ο Pickety, οδηγεί τελικά σε αποικιοκρατικές εξαρτήσεις και σε ασταθείς, διεφθαρμένες εθνικές κυβερνήσεις.
• Οπως επίσης εξηγεί, η συμμετοχή στην παγκόσμια οικονομία δεν είναι αρνητική φυσικά. Οι κλειστές οικονομίες ιστορικά δεν ευημερούν. Ωστόσο, οι οικονομίες που πέτυχαν τα τελευταία χρόνια επέτρεψαν το ελεύθερο εμπόριο, αλλά ελέγχουν τις κινήσεις κεφαλαίου προς επενδύσεις που οδηγούν στη διάχυση της γνώσης, την αύξηση του εμπορίου και της παραγωγής. Συνολικά, η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι ο βασικός μηχανισμός για τη σύγκλιση και τη μείωση των ανισοτήτων τόσο στο διεθνές όσο και στο εθνικό επίπεδο είναι η διάχυση της γνώσης.
• Η διάχυση γνώσης στην πράξη σημαίνει ότι οι εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα αποκτούν μια κουλτούρα ανοικτή στα νέα μοντέλα οργάνωσης, κοστολόγησης και μηχανογράφησης. Πολλές παραγωγικές επενδύσεις έχουν χαθεί για την ελληνική οικονομία ακριβώς διότι το ελληνικό λογιστήριο για χρόνια λειτουργούσε με βάση παρωχημένους φορολογικούς νόμους, διεφθαρμένες ελεγκτικές γραφειοκρατίες και κυρίως νοοτροπίες. Δυστυχώς, ακόμα και μετά τις μεταρρυθμίσεις που έφεραν οι μνημονικές κυβερνήσεις συνεχίζουν να λειτουργούν με βάση τις ιδίες παρωχημένες πρακτικές. Πολύ απλά, μια επιχείρηση δεν θα επιλέξει να επενδύσει στον ελληνικό βραχίονα της επειδή γνωρίζει ότι θα αντιμετωπίσει σημαντικές αντιδράσεις κατά την εισαγωγή νέων μεθόδων παραγωγής και λογιστικού ελέγχου, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Σε προσωπικό επίπεδο το έχω δει αυτό το έργο δυστυχώς πάρα πολλές φορές.
• Η προσέγγιση που εξακολουθεί να υπάρχει στους κύκλους των φοροτεχνικών και των κοστολόγων επικεντρώνεται στην ικανοποίηση του εξωτερικού ελέγχου, δηλαδή του φορολογικού ελέγχου. Τα σύγχρονα συστήματα ελέγχου παραγωγής και κοστολόγησης (πρότυπη κοστολόγηση) δεν δίνουν προτεραιότητα στον εξωτερικό έλεγχο αλλά στον εσωτερικό.
• Και ποιος είναι ο ρόλος της αριστεράς σε σχέση με τα παραπάνω; Η απάντηση είναι ότι μπορεί να αλλάξει νοοτροπίες. Νοοτροπίες οι οποίες βάζουν τη διάχυση της γνώσης στο επίκεντρο, βάζουν τη συμμετρία στην πληροφορία, τον παραγωγικό διάλογο μέσα στις παραγωγικές μονάδες και την οριζόντια οργάνωση. Un-boss behavior.
• Προώθηση οριζόντιων εταιρικών οργανισμών και ταυτόχρονα ισχυρών εργασιακών θεσμών όπως η Επιθεώρηση εργασίας. Ενας από τους βασικούς λόγους που 500χιλ και πλέον Ελληνες αναζήτησαν την εργασιακή τους τύχη στο εξωτερικό είναι το σκοταδιστικό περιβάλλον που επικρατεί στον ελληνικό εργασιακό χώρο. Το αφεντικό είναι ο απολυτός δικτάτορας. Η γνώση δεν διαχέεται, δεν προκρίνεται η παραγωγική ανταλλαγή γνώσης, το εργασιακό bulling και ο σεξισμός καλά κρατούν. Η Ελληνική εταιρία είναι σε μεγάλο βαθμό καθρέπτης της ελληνικής κοινωνίας. Συντηρητική, οπισθοδρομική με παλαιομοδίτικες αντιστάσεις σε νέες τεχνολογίες και αντιλήψεις. Εδώ η αριστερά με την φιλελεύθερη και δημοκρατική της σκέψη, όσο και αν αυτό φαίνεται ιδιαίτερο, έχει πολλά να προσφέρει σε νοοτροπίες. Ας μην χαρίσουμε τον ιδιωτικό τομέα στην δεξιά!
• Η προσωπική μου εμπειρία που προέρχεται από πολλά χρονιά εργασίας στον Ευρωπαϊκό Βορρά είναι ότι οι συνάδελφοι εκεί ήταν πολύ πιο διεκδικητικοί και από το καλυτέρα δικά μας συνδικαλιστικά όνειρα. Και φυσικά δεν ήταν αριστεροί ψηφοφόροι, ούτε πιο τεχνικά καταρτισμένοι απλά γνώριζαν τα επαγγελματικά τους δικαιώματα και ήξεραν ότι είχαν ισχυρούς εργασιακούς θεσμούς που τους υποστήριζαν.
Είχαν την περηφάνεια της ώριμης δημοκρατίας τους και των ισχυρών συμπεριληπτικών θεσμών τους.
• Εισαγωγή χαμηλότερων φορολογικών δεικτών για εταιρίες νέας τεχνολογίας. Ιρλανδικό μοντέλο (Celtic tiger).
Ο Pickety υποστηρίζει ότι η διάχυση της γνώσης και η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών απέδειξε τον Μαρξ λάθος. Θα προσθέσω και τους ισχυρούς και διαφανείς, ακομπλεξαριστους, δημοκρατικούς εργασιακούς θεσμούς και νοοτροπίες.
ΤΑΜΙΩΛΑΚΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ
ΟΒ ΓΛΥΦΑΔΑΣ
