Από τις κοινωνικές ανάγκες στην πολιτική της αλλαγής
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
Προχωρώντας προς το συνέδριο και διαβάζοντας το σχέδιο των θέσεων μου έκανε εντύπωση ότι από την πρώτη σειρά του προοιμίου σπεύδουμε να δηλώσουμε ρητά ότι «στρατηγική δέσμευση της Νέας Αριστεράς είναι ο Σοσιαλισμός του 21ου αιώνα», ότι ο σοσιαλισμός είναι ο στρατηγικός μας στόχος.
Και μου κάνει εντύπωση γιατί δεν γνωρίζω καμία αριστερά που να μην έχει στόχο τον σοσιαλισμό. Αλλο τώρα το ποιον σοσιαλισμό εννοούν όσοι τον επικαλούνται ή τα ποια μέσα χρησιμοποιούν για να πετύχουν τον σκοπό. Εκεί άλλωστε είναι που πληγώθηκε και δοκιμάστηκε και πλήγωσε πολύ η αριστερά του 20ου αιώνα.
Βρισκόμαστε σε ένα σημείο μέσα στον χρόνο και τον τόπο της πολιτικής στο οποίο καλούμαστε να ανασυγκροτήσουμε τις έννοιες τόσο της ίδιας της πολιτικής όσο και της αριστεράς. Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ερώτημα ταυτότητας και σε αυτό προσπαθεί να απαντήσει η Νέα Αριστερά με τις θέσεις της. Και το κάνει με έναν ικανοποιητικό τρόπο, με ένα συνεκτικό κείμενο, σε πολλές γραμμές διαυγές και πρωτότυπο. Οι θέσεις της Νέας Αριστεράς είναι μία καλή αρχή για την ιδρυτική της προοπτική και τη συνέχεια.
Βιώνουμε μία κατάσταση ρευστότητας, μία κατάσταση κρίσης, με κάποια παράθυρα ίσως προς το διαφορετικό, προς ένα νέο επίπεδο γέννησης, υπαρξιακής εκκίνησης.
Βράζουν τα πράγματα εκεί έξω. Και μέσα από αυτή την κατάσταση ενδέχεται να ξεπηδήσουν οι φλόγες των τεράτων ίσως όμως και οι σπινθήρες της αλλαγής. Ας κρατήσουμε αυτό το μικρό φρέσκο αεράκι της ανοιχτής δυνατότητας που κάπου κάπου το νιώθουμε να φυσάει και που, ποιος ξέρει, αν κάνουμε κάτι κι εμείς μπορεί αύριο να γίνει ένας αέρας του νέου, της αναγέννησης, της ρήξης που έχουμε ανάγκη για να πάμε μπροστά.
Πίσω από όλα όσα συζητάμε στην αριστερά, κρύβεται όμως το βασικό πρόβλημα, η έλλειψη του τελικού στόχου. Τον στόχο που είχε όλη η ιστορική αριστερά του 20ου αιώνα, έναν λυτρωτικό σοσιαλιστικό κόσμο που μπορεί να εκφραζόταν από το σοβιετικό πρότυπο, μπορεί και από την άρνησή του, ή τη διαφοροποίησή του, παρ’ όλαυτά έμοιαζε να υπάρχει κάπου εκεί πέρα στο βάθος του ουρανού.
Ενός ουρανού πάντως που είχε σβήσει ήδη από τα πρώτα χρόνια εκεί στις μακρές ουρές του τρόμου και της αγωνίας που περίμενε η Αχμάτοβα.
Αλλά από την άλλη πλευρά, γιατί υπήρχε και η άλλη πλευρά, ενός ουρανού που γεννιόταν στην άκρη του χαμόγελου μπροστά στη σκηνή ενός έργου του Ντάριο Φο.
Υπήρξαν πολύ πριν από το 1989 πολλοί δρόμοι, δρόμοι θλίψης αλλά και δρόμοι αυθεντικής χαράς, πάντως υπαρκτοί δρόμοι προς κάτι που υπήρχε ως δυνατότητα στο μέλλον. Ο κόσμος των δυνατοτήτων ήταν ανοιχτός.
Σήμερα, υπάρχει ένα ερώτημα μεγάλο, για το αν βλέπουμε αυτόν τον δρόμο, αν υπάρχει η δυνατότητα.
Ενδέχεται όμως τα υλικά, που τα θεωρούσαμε κυρίως εργαλεία πολιτικής και όχι τελικό σκοπό, να μας κάνουνε, να μας είναι χρήσιμα, πολύ περισσότερο από όσο νομίζουμε. Ας εστιάσουμε σε αυτό.
Τι αποκαλώ υλικά, πολιτικά εργαλεία: Εννοώ την πολιτική της χειραφέτησης και της απελευθέρωσης, τον αγώνα για ελευθερία, δικαιοσύνη και ισότητα, την προσδοκία της ειρήνης και το αντιπολεμικό κίνημα, την προστασία του περιβάλλοντος, την πάλη ενάντια σε κάθε είδους εκμετάλλευση, την επιδίωξη της χαράς και της συγκίνησης, την προσπάθεια για ευημερία και την επιδίωξη για αναδιανομή του πλούτου που παράγει η εργασία.
Ολα αυτά συνιστούν αιχμές και βάσεις ταυτόχρονα μια πολιτικής της αριστεράς. Και είναι στοιχεία που ενδέχεται να αποτελούν τελικά αυτά καθ’ αυτά και το μεγάλο στοίχημα, τον πολιτικό δρόμο για την σπουδαία υπόθεση.
Μήπως αντί να ψάχνουμε στις διατυπώσεις και τις αποφάνσεις τον σοσιαλισμό ως το όραμα ενός άλλου κόσμου, καλύτερου, να κοιτάξουμε να τον φτιάξουμε από τα υλικά που μπορούμε να ανιχνεύσουμε και να αξιοποιήσουμε σήμερα, με τα χέρια μας, σαν τους κυβόλιθους ενός λιθόστρωτου φτιαγμένου στην άκρη της αμμουδιάς που θα έβλεπε ένα ανοιχτό παράθυρο του ’68;
Μήπως το όραμα της αριστεράς, η ουτοπία της, είναι η ίδια η πολιτική της πράξη, αυτή που γεννιέται και υλοποιείται σήμερα; Μήπως το σήμερα, η πολιτική δράση στο τώρα, δημιουργεί και χτίζει το αύριο;
Αν είναι έτσι και λέω ότι για μένα είναι έτσι, αυτό μας οδηγεί και στη διαμόρφωση ενός άλλου κόμματος, ενός άλλου υποδείγματος πολιτικής. Ενός κόμματος που παλεύει στο σήμερα για να αλλάξει το αύριο μέσα από μία μεγάλη κίνηση ικανή να φέρει τις αλλαγές. Η αριστερά ασκεί πολιτικές για τη μεγάλη αλλαγή, για την ανατροπή και όχι για να συντηρεί και αναπαραγάγει το υπάρχον. Αυτό είναι δουλειά της συντήρησης.
Το πρόγραμμα αιχμών που οδηγεί και σε συγκεκριμένες πολιτικές για να υλοποιηθεί, που ανοίγει δρόμους για συμμαχίες ώστε να αλλάξουν οι πολιτικοί και κοινωνικοί συσχετισμοί, που συνομιλεί με την κοινωνία και μεταβάλλεται κάθε φορά ώστε να γίνεται φωνή των αγωνιζόμενων ανθρώπων, αυτό είναι ένα πρόγραμμα για ένα κόμμα που δεν θεωρεί εαυτόν πρωτοπορία, που δεν ζητά μονοδιάστατη υποταγή στον τελικό στόχο, που δεν αγιάζει κανένα μέσο για κανέναν σκοπό.
Ξεχωρίζω από τις θέσεις μας το σημείο που αναφέρει ότι η Αριστερά αν θέλει να είναι επιδραστική, αν θέλει να μην καταλήγει να μετατρέπεται σε μία ντουντούκα εκφώνησης «από τα πάνω» συνθημάτων και να αναλώνεται σε τελετουργίες, πρέπει να ξανασυνδεθεί οργανικά με την κοινωνία, να αναπτύξει δεσμούς με τα πιο ενεργά κομμάτια και να συμβάλει στη δημιουργία και την ενίσχυση συλλογικοτήτων που αγωνίζεται για έναν καλύτερο κόσμο.
Κι ακόμα, το ότι η Αριστερά σήμερα βρίσκεται σε κρίση γιατί, πέραν όλων των άλλων, αδυνατεί να δημιουργήσει και να εμπνεύσει χειροπιαστά υποδείγματα μιας εναλλακτικής πολιτικής.
Αν συνεπώς πιστεύουμε στην ανάγκη σύνδεσης με την κοινωνία, τότε δεν έχουμε άλλο δρόμο από το να βυθιστούμε μέσα στην ελληνική κοινωνία, να δούμε τις ανάγκες των λαϊκών στρωμάτων και των κοινωνικών ομάδων που επιζητούν την αλλαγή, να τις συνδυάσουμε με τις δικές μας επεξεργασίες και να καταλήξουμε στην διατύπωση ενός εναλλακτικού προγράμματος.
Κι όπου μπορούμε, να διεκδικούμε να το βλέπουμε και να υλοποιείται αυτό το πρόγραμμα από τους δήμους πχ που πρέπει να συμμετέχουμε ως τους θεσμικούς και κοινωνικούς φορείς.
Και από την πολιτική, κυρίως αυτήν. Γιατί έχει σημασία να επισημάνουμε ότι δεν αρκεί από μόνη της η καταβύθιση στην κοινωνία, αλλά πρέπει να μπορεί να μεταφράζεται σε πολιτικές επιλογές, σε πολιτικές συμμαχίες και πολιτικές παρεμβάσεις στο κέντρο των εξελίξεων, εκεί που καίνε τα πράγματα. Το κοινωνικό πρέπει να συναντά το πολιτικό και να το αλλάζει και αυτό είναι που κάνει την αριστερά μία αυθεντική δύναμη της αλλαγής.
Δεν είμαστε κόμμα που ευαγγελίζεται απλώς τον σοσιαλισμό, αλλά η κίνηση, η μηχανή που βάζει μπροστά τις αλλαγές που ανοίγουν τον δρόμο.
Το τελευταίο διάστημα μέσα και από την προσυνεδριακή διαδικασία πύκνωσε η συζήτηση πάνω στο δίλημμα, για το αν πρέπει οι συμμαχίες της Νέας Αριστεράς να είναι μόνο προς την αριστερή πλευρά της ή και προς άλλες κατευθύνσεις, στον ευρύτερο προοδευτικό κόσμο, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση της ανασυγκρότησης.
Υπάρχει όμως και μία τρίτη επιλογή, ένας δρόμος ανάμεσα, με περισσότερο αυτόνομο χαρακτήρα που ταιριάζει και με την επιδίωξη της πολιτικής αυτονομίας της Νέας Αριστεράς.
Είναι ο δρόμος της σύνθεσης των διαφορετικών προσεγγίσεων και επιδιώξεων πάνω στην αρχή που λέει ότι χρειάζεται ριζοσπαστική εμβάθυνση στο πρόγραμμά μας, με τομές και τόλμη, αλλά και διάλογος με την κοινωνία, όπως και πολιτικές επιλογές που να εκπροσωπούν και να προωθούν το δημόσιο συμφέρον, τις λαϊκές απαιτήσεις για μία ανακατεύθυνση της πορείας της χώρας και τις ανάγκες των πολλών.
Το πότε και πώς αυτές οι πολιτικές επιλογές θα παίρνουν τη μία μορφή ή την άλλη, εξαρτάται όπως γίνεται πάντα στην αληθινή ζωή, από την ίδια τη συγκυρία και τις απαιτήσεις της. Που σημαίνει ότι η Νέα Αριστερά οφείλει να είναι έτοιμη ανά πάσα στιγμή να ανταποκριθεί στις ανάγκες των καιρών. Η Αριστερά μπροστά, για την αλλαγή, για να ανοίξει ο δρόμος για καλύτερες μέρες στον τόπο μας.
